Whistleblowing – co to jest i kim są sygnaliści?
Pojęcie whistleblowing: dmuchanie w gwizdek
Whistleblowing to proces, który polega na zgłaszaniu lub ujawnianiu informacji o nielegalnych, nieetycznych, niemoralnych, niebezpiecznych lub oszukańczych działaniach w ramach organizacji. Samo pojęcie wywodzi się od angielskiego zwrotu „blow the whistle”, co dosłownie oznacza „dmuchanie w gwizdek”. Ten symboliczny gest ma na celu zwrócenie uwagi na istniejące nieprawidłowości i potencjalne zagrożenia. Osoba dokonująca takiego zgłoszenia, czyli sygnalista (ang. whistleblower), działa w dobrej wierze, dostarczając kluczowe informacje, które mogą pomóc w ujawnieniu nadużyć, korupcji czy innych poważnych naruszeń mających wpływ na interes publiczny. Historie takie jak afera Watergate czy przypadek Enronu znacząco przyczyniły się do popularyzacji i zrozumienia roli sygnalistów na świecie.
Whistleblowing w Polsce: ochrona sygnalistów w praktyce
Ustawa o ochronie sygnalistów – co musisz wiedzieć?
Kluczowym elementem systemu ochrony sygnalistów w Polsce jest Ustawa o ochronie sygnalistów, która weszła w życie 25 września 2024 roku. Jej celem jest implementacja europejskiej dyrektywy 2019/1937, która ustanawia jednolite standardy ochrony sygnalistów w całej Unii Europejskiej. Ustawa ta stanowi fundament prawny dla zgłaszania nieprawidłowości i zapewnia sygnalistom niezbędną ochronę przed działaniami odwetowymi ze strony pracodawcy czy innych podmiotów. Określa ona również, jakie rodzaje naruszeń mogą być zgłaszane w ramach systemu whistleblowingu oraz jakie procedury powinny być stosowane przy ich rozpatrywaniu. Warto zaznaczyć, że polskie przepisy przewidują sankcje za świadome zgłaszanie nieprawdziwych informacji, co podkreśla znaczenie rzetelności zgłoszeń.
Wewnętrzne i zewnętrzne kanały zgłoszeń
System whistleblowingu opiera się na istnieniu odpowiednich kanałów zgłoszeń. Mogą one być wewnętrzne, czyli funkcjonujące w ramach danej organizacji, lub zewnętrzne, skierowane do odpowiednich organów zewnętrznych, takich jak media czy organy ścigania. Przedsiębiorstwa zatrudniające powyżej 50 pracowników, a także niektóre inne podmioty, mają prawny obowiązek wdrożenia wewnętrznych kanałów zgłaszania naruszeń. Te kanały powinny zapewniać bezpieczeństwo i poufność zgłaszającemu, umożliwiając często anonimowe zgłoszenie. Mogą to być bezpieczne portale internetowe, dedykowane aplikacje czy specjalne linie telefoniczne. Celem jest stworzenie efektywnego i bezpiecznego mechanizmu, który ułatwi sygnalistom przekazywanie informacji o nieprawidłowościach.
Jak działa system whistleblowingu w firmie?
Naruszenia objęte whistleblowingiem i działania następcze
System whistleblowingu obejmuje zgłoszenia dotyczące szerokiego zakresu naruszeń, które mają wpływ na interes publiczny. Mogą to być między innymi oszustwa finansowe, korupcja, naruszenia przepisów dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy (BHP), dyskryminacja, zagrożenia dla środowiska czy inne poważne nieprawidłowości. Po otrzymaniu zgłoszenia, uruchamiana jest odpowiednia procedura prowadząca do weryfikacji informacji i podjęcia działań następczych. Ważne jest, aby zgłoszenie sygnalisty było traktowane inaczej niż zwykła skarga pracownicza, ponieważ dotyczy spraw o szerszym znaczeniu społecznym. Celem jest nie tylko ujawnienie problemu, ale także jego skuteczne rozwiązanie i zapobieganie podobnym incydentom w przyszłości.
Ochrona sygnalisty: czego unikać?
Kluczowym aspektem whistleblowingu jest zapewnienie ochrony sygnalisty. Niestety, sygnaliści często napotykają na działania odwetowe, takie jak zwolnienie z pracy, degradacja stanowiska, nękanie czy inne formy dyskryminacji. Aby temu zapobiec, ustawa o ochronie sygnalistów wprowadza zakaz działań odwetowych. Pracodawcy i inne podmioty powinni unikać jakichkolwiek działań, które mogłyby zaszkodzić sygnaliście w związku z dokonanym przez niego zgłoszeniem. Ochrona ta obejmuje nie tylko środki prawne, ale w niektórych przypadkach również wsparcie psychologiczne, co podkreśla wagę odpowiedzialnego podejścia do sygnalistów.
Korzyści z wdrożenia whistleblowingu w organizacji
Etyka i zgodność w firmie dzięki sygnalistom
Prawidłowo wdrożony system whistleblowingu przynosi organizacji szereg wymiernych korzyści. Przede wszystkim, wspiera etykę i zgodność (compliance) w firmie, tworząc kulturę otwartości i odpowiedzialności. Umożliwia wczesne wykrywanie i reagowanie na nieprawidłowości, co może pomóc uniknąć kosztownych procesów sądowych, kar finansowych oraz utraty reputacji. Dzięki zgłoszeniom sygnalistów firmy mogą identyfikować i eliminować ryzyka związane z oszustwami, korupcją czy naruszeniami prawa. W dłuższej perspektywie, transparentny i bezpieczny system whistleblowingu przyczynia się do budowania zaufania wśród pracowników i interesariuszy, a także podnosi ogólną efektywność działania organizacji, często prowadząc do znaczących oszczędności finansowych.
Dodaj komentarz